Вестник Оренбургского государственного педагогического университета. Электронный научный журнал. 2015. № 1 (13). С. 121—129
07.00.00 ИСТОРИЧЕСКИЕ НАУКИ И АРХЕОЛОГИЯ
УДК 94(476)“1941”
Новиков Сергей Евгеньевич, кандидат исторических наук, доцент
Минский государственный лингвистический университет, Республика Беларусь
ОБОРОНИТЕЛЬНЫЕ БОИ КРАСНОЙ АРМИИ НА ТЕРРИТОРИИ БЕЛАРУСИ ЛЕТОМ 1941 ГОДА В СОВРЕМЕННОЙ ОТЕЧЕСТВЕННОЙ ИСТОРИОГРАФИИ
Аннотация
На основе метода источниковедческой компаративистики впервые в отечественной историографии проведен анализ двусторонних боевых действий, имевших место на территории Беларуси в первые два месяца Великой Отечественной войны. Автор проводит реконструкцию боевых действий, ставя в центр исследования новые документальные факты, прежде всего немецкого происхождения. На новой источниковедческой базе удалось значительно углубить исторические знания и приблизиться к объективному изучению начального периода войны, впервые показать, что важным итогом боевых действий Красной Армии на территории Беларуси явилась не столько остановка развертывания вероломного удара группы армий «Центр», сколько ее фактический переход практически впервые к обороне на центральном направлении наступления на Москву в соответствии с директивой № 34, отданной А. Гитлером 30.07.1941 г. Сделан вывод о том, что боевые действия Западного и Центрального (созданного 24.7.41 г.) фронтов именно в Беларуси сломали ритм проведения молниеносной войны против СССР и достижения целей блицкрига летом 1941 г.
Ключевые слова
Великая Отечественная война, Западный фронт, Центральный фронт, немецкое наступление, оборонительные бои Красной Армии, Брестская крепость, Лепельская операция, Могилевская и Гомельская битвы, советские военнопленные, отечественные источники, немецкие документы, источниковедческая компаративистика.
1. Аб прысуджэнні спецыяльнай прэміі Прэзідэнта Рэспублікі Беларусь дзеячам культуры і мастацтва 2014 года // Беларусь сегодня. 2015. 3 янв.
2. Алиев Р. В. Брест. Июнь. Крепость : в 2 кн. Кн. 1 / фото: А. Суворов, Ю. Мулявко. Брест, 2012.
3. Алиев Р. В. Брестская крепость. Воспоминания и документы. М., 2010.
4. Беларусь в первые месяцы Великой Отечественной войны (22 июня — август 1941 г.) : документы и материалы / сост. В. И. Адамушко [и др.]. Минск, 2006.
5. Брестская крепость // Великая Отечественная война 1941—1945 : энциклопедия. М., 1985. С. 110—111.
6. Великая Отечественная война 1941—1945 : энциклопедия. М., 1985.
7. Великая Отечественная война 1941—1945 годов : в 12 т. Т. 2 : Происхождение и начало войны. М., 2012.
8. Великая Отечественная война без грифа секретности. Книга потерь. Новейшее справочное издание / Г. Ф. Кривошеев, В. М. Андроников, П. Д. Буриков, В. В. Гуркин. М., 2010.
9. Великая Отечественная война: энциклопедия. М., 2010.
10. Выніковае данясенне камандуючага групай армій “Цэнтр” аб бітве пад Гомелем і Крычавам ад 20.8.41 г. // Новікаў С. Я. Беларусь улетку 1941 года : новыя падыходы ў даследаванні баявых дзеянняў. Мінск, 2014. С. 247.
11. Ганцэр К., Пашковіч А. “Гераізм, трагізм, мужнасць”. Музей абароны Берасцейскай крэпасці // ARCHE. 2013. № 2.
12. Данясенне 7-га армейскага корпуса аб ўзяцці ўмацаванага плацдарма Магілёў (20.7—26.7.41 г.) // Беларусь улетку 1941 года : новыя падыходы ў даследаванні баявых дзеянняў. Мінск, 2014. С. 181.
13. Данясенне аб ходзе баявых дзеянняў пры ўзяцці Брэст-Літоўска // Новікаў С. Абарона Брэсцкай крэпасці летам 1941 года ў ацэнцы гістарыяграфіі і ў святле дакументаў // Беларуская думка. 2010. № 5.
14. Данясенне камандзіра 45-й пяхотнай дывізіі генерал-маёра Ф. Шліпера аб ходзе баявых дзеянняў пры ўзяцці Брэст-Літоўска (22.6—29.6.1941 г.) // Новікаў С. Я. Беларусь улетку 1941 года : новыя падыходы ў даследаванні баявых дзеянняў. Мінск, 2014. С. 109—117.
15. Дырэктыва А. Гітлера № 34 аб далейшым вядзенні вайны на ўсходзе ад 30.7.41 г. // Новікаў С. Я. Беларусь улетку 1941 года : новыя падыходы ў даследаванні баявых дзеянняў. Мінск, 2014. С. 204.
16. Загад камандуючага групай армій “Цэнтр” ад 8.7.41 г. // Новікаў С. Я. Беларусь улетку 1941 года : новыя падыходы ў даследаванні баявых дзеянняў. Мінск, 2014. С. 242.
17. Здановіч У. В. Баявыя дзеянні на тэрыторыі Беларусі летам 1941 г. у святле новых дакументальных крыніц // Беларускі гістарычны часопіс. 2014. № 12.
18. Здановіч У. В. Беларусь у гады Вялікай Айчыннай вайны. Агляд крыніц і айчыннай гістарыяграфіі : манаграфія / навук. рэд. А. А. Каваленя. Брэст, 2012. С. 158.
19. Иринархов В. С. Агония 1941: Кровавые дороги отступления. М., 2011.
20. Исаев А. В. Неизвестный 1941. Остановленный блицкриг. М., 2011.
21. Каваленя А., Ляўковіч В. Гуманітарная навука незалежнай Беларусі (да 85-годдзя Нацыянальнай акадэміі навук) // Полымя. 2014. № 1.
22. Литвин А. М., Воронкова И. Ю. Битва за Беларусь летом 1941 года // 1941 год: Страна в огне : в 2 кн. М., 2011. Кн. 1: Очерки. С. 302—402.
23. Новиков С. Е. Белоруссия в первые месяцы Великой Отечественной войны // Великая Отечественная война. 1941 год: Исследования, документы, комментарии / отв. ред. В. С. Христофоров. М., 2011. С. 271—322.
24. Новікаў С. Абарона Магілёва 1941 года: новыя звесткі // Беларускі гістарычны часопіс. 2012. № 7.
25. Новікаў С. Адлюстраванне падзей на Буйніцкім полі 12 ліпеня 1941 г. у нямецкіх архіўных матэрыялах // Беларускі гістарычны часопіс. 2007. № 7.
26. Новікаў С. Лепельская аперацыя летам 1941 года: спроба навуковай інтэрпрэтацыі // Беларускі гістарычны часопіс. 2012. № 11.
27. Новікаў С. Магілёўская бітва 1941 г. у данясеннях вермахта // Беларускі гістарычны часопіс. 2010. № 7.
28. Новікаў С. Я. Абарона Брэсцкай крэпасці: гістарыяграфічныя міфы і гістарычная рэальнасць // Историческое наследие 1941 года в исследованиях и экспозициях музеев : материалы Междунар. науч. конф., посвящ. 70-летию обороны Брестской крепости (Брест, 9—11 июня 2011 г.). Брест, 2013. С. 22—30.
29. Новікаў С. Я. Беларусь улетку 1941 года : новыя падыходы ў даследаванні баявых дзеянняў. Мінск, 2014.
30. Пералік лагераў ваеннапалонных, іх размяшчэння і падпарадкаванасці па стане на 9.8.41 г. // Новікаў С. Я. Беларусь улетку 1941 года : новыя падыходы ў даследаванні баявых дзеянняў. Мінск, 2014. С. 245.
31. Пералік лагераў і армейскіх зборных пунктаў ваеннапалонных каменданта лагераў ваеннапалонных акругі “J” па стане на 10.7.41 г. // Новікаў С. Я. Беларусь улетку 1941 года : новыя падыходы ў даследаванні баявых дзеянняў. Мінск, 2014. С. 243.
32. Стралец М. Манаграфія без стэрэатыпаў // Літаратура і мастацтва (ЛіМ). 2014. № 26, 2 ліпеня.
33. 1941 : документы и материалы к 70-летию начала Великой Отечественной войны : в 2 т. / сост. Ю. А. Никифоров [и др.]. СПб., 2011.
34. 1941 год: Страна в огне : в 2 кн. Кн. 2: Документы и материалы. М., 2011.